Uvaženi gospodine Vraneš,
Jedno od prirodnih dobara na području opštine Pljevlja (nažalost još nezaštićeno od strane države i lokalne zajednice) jeste Lipa u selu Odžak koja je ovog ljeta pretpljela velika oštećenja zbog starosti, nebrige i najvjerovatnije udara groma.
Nedavno je sa ovog stabla pala jedna od dvije centralne grane usled čega će u skoroj budućnosti biti nastavljen proces njenog propadanja ako se u najhitnijem roku ne preduzmu potrebne mjere stručne zaštite. Razlog neophodnosti hitnog postupanja je i činjenica da se lipa nalazi u naseljenom mjestu i neposrednoj blizini stambenih objekata i komunalne infrastrukture.
Lipa u selu Odžak, prema izvršenim stručnim mjerenjima stara je između 550 i 600 godina. NJena visina je preko 30 metara, a obim na prsnoj visini je nešto manje od sedam metara.
Ova lipa je nesumnjivo jedna od najvećih i najstarijih lipa u Crnoj Gori, a najvjerovatnije i u regionu i do prije tri godine je bila zdrava i bez i jedne suve grane.
Zaštita ovog stabla lipe predviđena je Strateškim planom razvoja opštine Pljevlja, Lokalnim akcionim planom za period 2022-2026 i Lokalnim akcionim planom za biodiverzitet.
Gospodine Predsjedniče Opštine,
Pored pomenutih prirodnih karakteristika zbog kojih ovo stablo lipe u potpunosti ispunjava uslove da bude proglašeno za zaštićeno prirodno dobro shodno Zakonu o zaštiti prirode (Sl. List CG br.51/08), postoje i dodatni opravdani razlozi za njegovu zaštitu jer ovo stablo lipe ima i izuzetan istorijski značaj.
Naime, prema pouzdanim istorijskim svjedočanstvima na ovoj lipi i još dvije lipe koje su rasle u neposrednoj blizini sada postojeće, a koje su pale tridesetih godina prošlog vijeka, 1836. godine otomanske vlasti objesile su devet mladića iz bratstva Šljivančanin.
U znak sjećanja na taj događaj naspram ove lipe pored magistralnog puta Pljevlja – Đurđevića Tara podignuto je 2002. godine, spomen obilježje na kome piše:
«Ljeta gospodnjeg 1836-og uhvaćeno je na prevaru i obješeno u Odžaku devet naših bratstvenika Zaboravljeni nijeste Bratstvo Šljivančanin Vulići Vukićevići Jegdići Zmajevići Kekeri Guberine»
Pomenuto stablo lipe nalazi se, inače, na mjestu gdje se prema brojnim zabilježenim svjedočanstvima nalazio srednjevjekovni manastir Vavedenja Presvete Bogorodice. O tome u knjizi „PLJEVALJSKI KRAJ (prošlost i poreklo stanovništva)“ iz 2008. godine, profesor Mileta Vojinović piše:
„Manastir u Odžaku podignut je u vrijeme Nemanjića, na mjestu nekadašnjeg naselja iz rimskog perioda. Pored crkve postojalo je još nekoliko objekata kao što su konaci, ambari, štale i guvno, a čitav kompleks bio je ograđen visokim kamenim zidom. Prečnik tog, još uvijek vidljivog, prostora iznosio je oko 80 metara. Manastir je imao veliko imanje u koje su spadali i pašnjaci na području današnjeg sela Katun. Nema zapisa o tome kome je manastir bio posvećen ali ime rječice Vavedenjka, koja protiče neposredno pored njega ukazuje da je bio posvećen Vavedenju presvete Bogorodice. Sudeći po predanju, ovaj manastir je postojao i dugi niz godina nakon turske okupacije, ali je vremenom osiromašio nakon čega ga je DŽafer beg Čengić porušio i koristeći materijal od kog je bio sagrađen, sebi sazidao veliku kulu. Ovo se desilo prije turskog poraza pod Bečom nakon čega je propala kula i od nje sagrađene tri kuće na kojima se vide ostaci lijepo klesanog kamena i kamenih stubova od manastirske crkve. Za ovaj manastir vezane su brojne legende, a postoje i istorijski utemeljeni podaci da se u nepsrednoj blizini manastira nalazio zatvor koji je bio potpuno u zemlji u kom su Turci držali zarobljenike koje su vješali na tri veoma stare lipe koje su rasle u porti manastira.“.
Uvaženi gospodine Predsjedniče Opštine,
Ovim putem javno apelujem na Vas da preduzmete sve mjere iz Vaše nadležnosti i sa ovim problemom upoznate Predsjednika Vlade Crne Gore i resornog ministra kako bi se preko nadležnih državnih i opštinskih organa u najhitnijem roku preduzele sve potrebne aktivnosti u cilju zaštite ovog prirodnog i kulturno istorijskog dragulja opštine Pljevlja i Crne Gore.
Briga o ovom prirodnom i kulturno istorijskom dobru obaveza je kako lokalne uprave opštine Pljevlja, tako i Vlade Crne Gore s obzirom da je njegova zaštita predviđena strateškim dokumentima razvoja opštine Pljevlja, a samim tim i odnosnim strateškim dokumentima Crne Gore.
Rajko Palibrk
