Američki Stejt Department saopštio je da je lažna svaka tvrdnja da se Sjedinjene Američke Države (SAD) miješaju u proteste u Srbiji ili da podržavaju protestne pokrete usmjerene protiv Vlade Srbije.
„Ne čudi nas što je Rusija, nasuprot tome, instrumentalizovala proteste da bi ostvarila svoju agendu u Srbiji, kao što to čini širom svijeta“, navodi se u odgovoru portparola Stejt Departmenta za Radio Slobodna Evropa (RSE) 17. avgusta.
Reakcija SAD usledila je nakon što su predstavnici vlasti u Srbiji optužili neimenovane zapadne države da podržavaju ekološke proteste protiv iskopavanja litijuma, na kojima su se proteklih sedmica okupile desetine hiljada građana.
Optužbe protiv Zapada da stoje iza protesta u Srbiji uputio je i Kremlj, a vicepremijer Aleksandar Vulin je u Moskvi zahvalio ruskim bezbjednosnim strukturama „na upozorenju o pripremi masovnih nereda i pokušaju državnog prevrata“.
U Stejt Departmentu poručuju i da je stav SAD o Aleksandru Vulinu „dobro poznat“. On je od jula 2023. pod američkim sankcijama, pored ostalog, zbog veza sa Kremljom.
Povod za nedavne masovne proteste u Srbiji je najava otvaranja rudnika litijuma međunarodne kompanije „Rio Tinto“ u dolini rijeke Jadar na zapadu zemlje – zbog bojazni dijela građana da bi taj projekat mogao imati negativne posljedice po životnu sredinu.
Stejt Department u odgovoru za RSE ocjenjuje da su miran protest i pravo građana da demonstriraju i slobodno govore važan dio demokratije.
Podsjećaju i na stav američkih zvaničnika da je „na srpskom narodu i njegovim izabranim liderima“ izbor šta raditi dalje sa resursima litijuma.
„Vjerujemo da ovo Srbiji pruža izuzetnu priliku, pod uslovom da se poštuju ekološki standardi i najbolja svjetska praksa. To je odluka koju treba da donese Srbija“, zaključuje Stejt Department.
Projekat iskopavanja litijuma u Srbiji podržale su Sjedinjene Države i Evropska unija, a u prisustvu njemačkog kancelara Olafa Šolca, Srbija je sa EU 19. jula u Beogradu potpisala Memorandum o kritičnim sirovinama. Dokument predviđa cijeli proizvodni lanac – od kopanja litijuma u „Rio Tintovom“ rudniku u Jadru, do proizvodnje baterija za električna vozila.
Poslije protesta u više desetina mjesta u Srbiji, najmasovnije okupljanje protiv iskopavanja litijuma bilo je u Beogradu 11. avgusta. Protest je protekao bez većih incidenata. Nakon blokade jedne od željezničkih stanica u gradu uhapšena su trojica aktivista, koji su optuženi da su kršili javni red i mir. Pušteni su da se brane sa slobode.
Organizatori protesta, iz redova ekoloških organizacija, ova hapšenja su opisali kao vid represije vlasti.
Takođe, više puta su demantovali da je cilj protesta da ruše vlast.
