Ljevičari misle da je pucnjava bila samo predstava, desničari to vide kao “posao iznutra”. Hoće li istina biti uopšte važna?
“Američka politika je često bila arena za gnjevne umove”, napisao je politički naučnik Ričard Hofstater prije 60 godina u svom klasičnom eseju “Paranoični stil u američkoj politici”. Ipak, kroz mnoga razdoblja, ovaj diskurs “strastvenog preuveličavanja, sumnje i konspirativnih fantazija” pretežno je tinjao na marginama. Zatim je internet učinio marginu dostupnom svima, pojačavajući razdor i dezinformacije.
U početnim satima nakon šokantnog atentata na Donalda Trampa prošle subote, kreatori mimova i influenseri sa lijeva i desna brzo su se složili oko jedne stvari: pucnjava je morala biti orkestrirana. Neki ljevičari opisali su je kao “false flag” operaciju (tajna operacija ili slična aktivnost poput terorističkog napada ili atentata, sprovedena na način da se pripiše nekoj drugoj, najčešće suparničkoj državi ili organizaciji u propagandne svrhe), insceniranu da Tramp izgleda nepobjedivo i da poboljša svoje šanse na izborima. Ukazali su na način na koji se Tramp zaustavio da pozira za fotografije sa podignutom pesnicom i krvlju koja mu se slivala niz obraz kao dokaz da je napad morao biti orkestriran od strane tima koji se brine za njegov imidž.
Građani-analitičari sa desnice – pa čak i neki zvaničnici – smatrali su da pokušaj ubistva Trampa izgleda kao “posao iznutra”. U roku od nekoliko minuta nakon pucnjave, medijski mogul Ilon Mask podržao je Trampa i kasnije sugerisao svojim pratiocima na društvenim mrežama, kojih ima 190 miliona, da je neuspjeh Tajne službe da zaustavi napadača možda bio namjeran. Majk Kolins, republikanski kongresmen iz Džordžije, tvrdio je da je “Džo Bajden to naredio”.
Teorije zavjere o šokantnom institucionalnom neuspjehu često se javljaju kada alternativno objašnjenje – nesposobnost – nije zadovoljavajuće. Trampov napadač, kojeg je FBI identifikovao kao 20-godišnjeg muškarca iz Pensilvanije po imenu Tomas Metju Kruks, očigledno je uspio da se popne na obližnji krov sa puškom tipa AR-15 u ruci, a da ga policija nije zaustavila. Ovo bi se moglo smatrati zapanjujućim neuspjehom profesionalne prakse Tajne službe; predsjednik Džo Bajden je obećao nezavisnu istragu kako bi se utvrdilo šta je pošlo po zlu. Međutim, u desničarskim medijima, neuspjeh da se zaustavi napadač predstavlja se kao dokaz namjernih spletki. Glasine su se brzo širile na Instagramu da je Alehandro Majorkas, sekretar za unutrašnju bezbjednost, kojeg su republikanci ocrnili zbog njegovog upravljanja južnom granicom, odbio zahtjeve Trampove kampanje za boljom zaštitom.
Takva gledišta nisu ograničena na opsesivne korisnike Reddita koji kuckaju kasno u noć; ona su uobičajena među običnim MAGA republikancima. Sandra Čejs, republikanski delegat iz Bruklina, koja je prisustvovala Republikanskoj nacionalnoj konvenciji u Milvokiju, kaže da misli da je pokušaj atentata bio “posao iznutra” i da će FBI prikriti pravi zločin. Ona i skeptici sličnog mišljenja vjerovatno će imati o čemu da pričaju dok budu debatovali o svojim teorijama u narednim danima i sedmicama. U nedjelju, FBI je saopštio da izgleda da je Kruks djelovao sam, što je zaključak koji nije bio propraćen objavljivanjem dokaza koji bi to potkrijepili.
„Definišuća karakteristika teorija zavjere je da objašnjavaju sve, pa su prilično otporne na pojedinačne detalje”, kaže Džonatan Strej sa Univerziteta Kalifornija
Čejs je rekla da pripada chat grupi koja je zabrinuta zbog još jednog aspekta: obavezna inkluzivnost unutar Tajne službe primorala je organizaciju da zaposli mnogo neefikasnih žena, što je povećalo opasnost po Trampa. Fotografije sa mjesta napada koje prikazuju ženske agente koje su manje od Trampa kako žure da mu pruže zaštitu pretvorene su u mizogine mimove na društvenim mrežama.
Na osnovu dostupnih dokaza, motivi i politički stavovi Kruksa su uglavnom misterija. Mediji su prenijeli da je bio registrovan kao republikanac, ali je dao donaciju od 15 dolara liberalnom komitetu za političku akciju Progressive Turnout Project, u januaru 2021. Izgleda da je odrastao u srednjoj klasi i nije ostavio snažan utisak kod školskih drugova.
Međutim, krajnja desnica na internetu je već izmislila njegov profil koji odgovara njihovom svjetonazoru. Nekoliko minuta nakon što su vlasti objavile identitet napadača, pojavili su se bezbrojni lažni Instagram nalozi pod njegovim imenom sa izmišljenim biografijama koje ga opisuju kao transrodnog, Jevreja i pristalicu pokreta Black Lives Matter. Oni i drugi influenseri citirali su komentar koji je Bajden navodno imao u privatnom razgovoru sa donatorima prošle nedjelje: “Završili smo s pričom o debati, vrijeme je da stavimo Trampa na nišan”.
Stručnjaci za dezinformacije očekuju da će takvi narativi nastaviti da se šire, čak i kada postanu jasniji detalji o motivu i pozadini napadača. Nove informacije vjerovatno neće promijeniti mišljenja onih koji već vjeruju da je jedna ili druga strana planirala pokušaj atentata.
“Definišuća karakteristika teorija zavjere je da objašnjavaju sve, pa su prilično otporne na pojedinačne detalje”, kaže Džonatan Strej sa Univerziteta Kalifornija, Berkli.
Koliko je ovakva široko raširena konfuzija važna? Do sada je američka demokratija nekako prolazila kroz svoje krize, uprkos trajnoj uvjerljivosti Hofstaterovih zapažanja. Ova sedmica može izgledati zabrinjavajuće više nego obično zbog nasilja na račun Trampa i normalizacije diskursa o takvim radikalnim akcijama na mreži. Neki ljuti progresivci žale što je metak okrznuo Trampovo uvo, promašivši mu lobanju za nekoliko milimetara. Destiny, ljevičarski komentator na društvenim mrežama, rekao je svojim pratiocima na platformi X, kojih ima 250 hiljada, da će “Tramp i njegovi sljedbenici požnjeti ono što su posijali, a ja sam ovdje da gledam žetvu”. U međuvremenu, na desnici, objava na Telegram kanalu pod nazivom Florida Proud Boys prikazuje Trampa sa plamtećim crvenim očima iznad banera sa natpisom: “Ovo je rat!!!”.
