Neprimjereno je i apsurdno u Kulturnom centru (KC) “Nikola Đurković” u Kotoru, koji nosi ime čovjeka kojeg su ubili četnici, prikazati film “Heroji Halijarda” u kojem se četnici afirmišu, usaglašeni su sagovornici “Vijesti”.
Na pitanja Vijesti upućena Kulturnom centru “Nikola Đurković” prethodna dva dana nije bilo odgovora. KC „Nikola Đurković“ je javna ustanova i kao takva se finansira novcem građana.
“Sve što je reafirmacija ili revizija notornih istorijskih činjenica, prevazilazi pitanje umjetničkih sloboda. Smatram neprimjerenim i apsurdnim da se u instituciji koja nosi ime čovjeka kojeg su ubili četnici, na bilo koji način četnici afirmišu”, rekao je Vijestima dramski pisac, scenarista i direktor Gradskog pozorišta Podgorica Stevan Koprivica.
Bioskopske projekcije filma u režiji Radoša Bajića počele su 12. oktobra u Podgorici, a u KC “Nikola Đurković” su protekle sedmice najavili tri projekcije, 23, 24. i 25. oktobra, po cijeni od tri eura. To je izazvalo i burne reakcije javnosti, prvenstveno Kotorana, na društvenim mrežama. Objavljena je fotografija koja dokumentuje kako “Italijani i četnici igraju krvavo kolo oko leša partizana Nikole Đurkovića u Herceg Novom 1943. godine”.
Komentari i osude na društvenim mrežama proteklih dana bili su brojni. Jedna korisnica je podsjetila i da se na današnjem Trgu Nikole Đurkovića ‘krvavo kolo’ igralo i nad tijelima drugih znamenitih ličnosti, antifašista Milana Vukovića, Sitjepa Šarenca, Sava Ilića… Pored brojnih građanki i građana koji su reagovali, čin projekcije oštro je osudila i direktorica Akcije za ljudska prava, Tea Gorjanc Prelević.
“Sram bilo Kulturni centar u Kotoru! Nek’ ih neko obavesti čije ime nose i kakve filmove prikazuju! Nikola Đurković, partizan, advokat, doktorirao pravo u Francuskoj, rodom iz Risna, predratni predsjednik opštine Risan, slava mu”, napisala je Gorjanc Prelević i podsjetila na tok istorijskih događaja:
“Nakon pogibije, okupator je njihova tijela odnio u Herceg Novi i izložio na gradskom trgu, koji danas nosi ime Trg Nikole Đurkovića. Četnici su oko njihovih tijela igrali tzv. ‘Krvavo kolo’, a fotografiju igranja tog kola tajno je snimio simpatizer KPJ (Komunističke partije Jugoslavije, prim. nov) Luka Cirigović. Nakon rata njihovi posmrtni ostaci su sahranjeni na partizanskom groblju na Savini”, napisala je Gorjanc Prelević.
Koprivica kaže da nije gledao film, ali je čitao kritike i komentare na osnovu kojih je zaključio o kakvom djelu se radi, bez obzira na dobru glumačku podjelu. Tako, zaključuje i da je neprimjereno prikazati film u KC “Nikola Đurković”… On je podsjetio na kultnu seriju “Alo, alo” koja je svojevremeno širom Evrope izazvala negativne kritike upravo zbog relativizacije zločinaca iz Drugog svjetskog rata.
“Kada je emitovana serija ‘Alo, alo’ bila je prisutna ozbiljna pobuna protiv BBC-a koji je snimao seriju, zato što su njome relativizovali naciste i SS-ovce (Šucštafel – odbrambene snage, paravojna organizacija pod Hitlerovom komandom), i to jer su ih napravili komičnim toliko da su simpatični koliko su smiješni. Evropski antifašisti su se pobunili uz argumente da je nedopustivo kroz smijeh relativizovati nacističke zločince, jer oni time bivaju abolirani. ‘Alo, alo’ je odlična serija i ničim drugim je ne poredim sa ovim filmom. Postavlja se pitanje da li se nešto što je evidentan zločin, smije dovesti u relativizaciju?”, objašnjava Koprivica i naglašava da pritom ne poredi film i seriju.
Konsultanta za međunarodne odnose i univerzitetskog profesora u Norveškoj, nekadašnjeg vršioca dužnosti Uprave za sport i mlad u Vladi Zdravka Krivokapića , Marka Begovića ne čudi organizacija projekcije…
“Pokušaj revizije istorije i normalizacije četničkog pokreta u Crnoj Gori se ovih dana odvija prikazivanjem predmetnog filma, pa ne smije čuditi da je upravo u javnoj ustanovi koja nosi ime slavnog narodnog heroja i antifašiste Nikole Đurkovića, realizovana projekcija”, kazao je on.
Begović je i ranije reagovao, uoči same najave bioskopskog prikazivanja u Crnoj Gori. Begović je tada Vijestima kazao da se “produkcija ovog filma ne smije posmatrati van šireg konteksta”. Slao je dopise Ministarstvu kulture i medija, Cineplexx-u, kao i tržnom centru u Podgorici u sklopu kojeg Cineplexx djeluje, ali nije dobio odgovor.
“Iako je supstancija Crne Gore bazirana upravo na antifašističkom djelovanju, Vlade Crne Gore i resorno ministarstvo nijesu reagovali na brojne zahtjeve da se odrede. Razumije se, i sama kompanija se oglušila, što ne bi trebalo da čudi jer je izgleda legitimno djelovati protiv interesa države Crne Gore. Kumulativno, to ne iznenađuje jer u posljednjih godinu dana uz izraženu institucionalnu nestabilnost, postepeno se legitimiše revizionistički i antisemtski diskurs. Prema tome planirana premijera filma pod nazivom ‘Heroji Halijarda’, predstavlja dio ukupnog napora da se izjednači kvislinški (četnički) pokret koji je sarađivao sa nacističkim režimom baštineći fašističke vrijednosti”, kazao je Begović tada i dodao da film “teži da kroz pojedinačne pozitivne akcije zanemari i prikrije pravu prirodu ovog pokreta, dok ujedno ruži djelovanje jedinog antifašističkog pokreta, koristeći pritom veoma uvredljiv narativ”.
Pojedini mediji iz Srbije objavili su da je film skinut sa repertoara u Crnoj Gori, pozivajući se na informaciju Radio-televizije Crne Gore, što su Vijestima negirali iz Cineplexxa.
“Postavljanje filmova na repertoar bioskopa Cineplexx vrši se u skladu sa ponudom distributera koji posluju na našoj teritoriji, a odabir istih određuje programski sektor po ustaljenim kriterijumima. Što se tiče konkretnog prikazivanja filma ‘Heroji Halijarda’ u Podgorici, obavještavamo vas da će film biti na redovnom repertoaru počev od četvrtka, 12.10.2023”, odgovorila je tada direktorka Cineplexxa Olivera Bracanović , na pitanja Vijesti.
Iz Filmskog centra Crne Gore istim povodom su kazali da “nemaju komentar na pitanja koja izlaze iz okvira djelokruga rada JU Filmski centar Crne Gore, definisanih Zakonom o kinematografiji i Statutom ustanove”.
“FCCG kao javna ustanova nema nadležnost da određuje repertoar privatnim bioskopima u Crnoj Gori, pa tako ni bioskopu ‘Cineplexx’ u Podgorici. Prema članu 27 Zakona o kinematografiji, javno prikazivanje kinematografskih djela u bioskopu može da obavlja prikazivač koji ispunjava odgovarajuće uslove u pogledu prostora, opreme i stručnog kadra, koje propisuje Ministarstvo kulture i medija, te Vas stoga upućujemo na njih za dodatne odgovore i pojašnjenja”, bio je odgovor dostavljen Vijestima.
Iz Ministarstva kulture i medija takođe su se pozvali na Zakon o kinematografiji navodeći da je jedina obaveza Ministarstva kulture i medija u tom dijelu da Rješenjem utvrđuje ispunjenost uslova u pogledu prostora, opreme i stručnog kadra.
“MKM utvrđuje ispunjenost uslova u pogledu prostora, opreme i stručnog kadra javnim prikazivačima, ne utiče na repertoarsku politiku, a posebno kada je riječ o privatnim bioskopima, jer to nije propisano Zakonom o kinematografiji”, odgovorili su tada iz resora Maše Vlaović .
