Predsjednik Ukrajine Vladimir Zelenski će završiti kao Mihail Gorbačov, izjavio je nedavno predsjednik Bjelorusije Aleksandar Lukašenko. Aplauzi koje dobija svaki put u zapadnim zemljama, dodao je Lukašenko, „njemu prijaju, ali taj aplauz nije iskren i krajnje je vrijeme da i on to shvati.“
Gorbačov je 1. oktobra 1988. izabran za predsjednika Prezidijuma Sovjetskog Saveza. Bio je to vrhunac njegove političke karijere, posle koje će uslijediti nagli pad. Politička karijera Gorbačova možda je mogla da bude blistava, ali se ubrzo okončala: tačno 25. decembra 1991, kada mu je, kao predsjedniku SSSR-a, ukinuta funkcija jer se zemlja raspala. Jedna od posljedica raspada su i ratovi koji su buknuli na bivšem sovjetskom prostoru.
Gorbačov je pre toga, u avgustu 1991, podnio ostavku i na mjesto šefa Komunističke partije Sovjetskog Saveza i zatražio da Centralni komitet donese odluku o raspuštanju partije, osnovane pre 93 godine, koja je tada još imala milionsko članstvo.
Gorbačov je danas, prije svega u ruskom narodu, upamćen kao onaj ko je razbio „veliku zemlju“ i izazvao stradanja miliona ljudi. Razbijanje SSSR-a označio je početak niza dramatičnih događaja, koji će se okončati krvavim raspletom u Ukrajini.
Gorbačov je stupio u KPSS u svojoj 21. godini. Od tada je njegova karijera brzo napredovala. Godine 1979, Gorbačov je postao član sovjetskog Politbiroa, gde je stekao naklonost Jurija Andropova, nekadašnjeg šefa KGB.
Nakon smrti Konstantina Černjenka, Gorbačov je 1985. izabran za generalnog sekretara KPSS i postao je faktički vladar Sovjetskog Saveza. Kada je stupio na funkciju, popularnost je stekao zahvaljujući „perestrojki“ i „glasnosti“, ali se ta popularnost brzo istopila. Na primjer, kada se 1996. Gorbačov se kandidovao za predsjednika Rusije, dobio je samo jedan odsto glasova.
Niz reformi Gorbačova počinje takozvanom alkoholnom reformom iz 1985, koja je trebalo da se izbori sa problemom alkoholizma u Sovjetskom Savezu. Ove reforme nisu imale mnogo uticaja na alkoholizam, ali su označile veliki ekonomski gubitak za državni budžet, od preko 100 milijardi rublji.
Gorbačovljeva „glasnost“ dovela je do buđenja nacionalizma i antiruskih osjećanja u sovjetskim republikama. Zahtjevi za veću nezavisnost od Moskve su postajali sve glasniji, posebno u baltičkim republikama: Estoniji, Litvaniji i Letoniji. Nacionalistička osjećanja su se pojavila i u Gruziji, Ukrajini, Jermeniji, Azerbejdžanu… Gorbačov je oslobodio snagu koja će na kraju uništiti Sovjetski Savez.
Na kraju Gorbačov je podneo ostavku, a SSSR je zvanično raspušten. Gorbačov je danas generalno dobro ocenjen na Zapadu, navodno zato što je okončao Hladni rat. Ipak, u Rusiji, on ima reputaciju vođe koji je prouzrokovao kolaps države, što je izazvalo veliku ekonomsku bedu Rusije iz 90-ih.
U međunarodnoj politici Gorbačov je, pre svega, želeo „poboljšanje odnosa sa Zapadom“. U februaru 1988, Gorbačov je objavio povlačenje sovjetskih snaga iz Avganistana. Povlačenje se završilo sledeće godine, ali se građanski rat u ovoj zemlji svejedno nastavio.
Dokumenti sa kojih je nedavno skinuta oznaka tajnosti u Arhivu nacionalne bezbjednosti na Univerzitetu Džordž Vašington pokazuju naivnost ili lakovjernost Gorbačova, koji, nakon raspuštanja Varšavskog ugovora, nije tražio nikakav pisani ni javni sporazum sa zapadnim državama, prije svega sa SAD, o neširenju NATO-a na istok.
Počev od 1990. godine, Gorbačov je dobijao samo usmena uveravanja od američkih i evropskih lidera da se NATO neće širiti na istok. „Ni jedan inč prema istoku“, rekao je tada američki državni sekretar Džejms Bejker.
Sekretar Bejker je uveravao Gorbačova da je, „ne samo za Sovjetski Savez, već i za druge evropske zemlje važno da imaju garancije da se, ukoliko Sjedinjene Države zadrže svoje prisustvo u Nemačkoj u okviru NATO-a, vojna jurisdikcija NATO neće širiti na istok ni za milimetar“.
Konačno, američki predsjednik Džordž Buš je 31. maja 1990. rekao Gorbačovu: „Mi nemamo namjeru, čak ni u svojim mislima, da na bilo koji način naudimo Sovjetskom Savezu. Zato se zalažemo za ujedinjenje Nemačke u NATO.“
Što se tiče uključivanja istočnoevropskih zemalja u NATO, britanski premijer Džon Mejdžor je 1991. godine rekao Gorbačovu: „Ništa od toga se neće dogoditi“. Ali, dogodilo se.
Što se tiče SSSR-a, za čiji je raspad najzaslužniji Gorbačov, mađarski politički aktivista Ben Tot izneo je zanimljivo mišljenje: „Da nije bilo Sovjetskog Saveza, Egipat ne bi bio elektrificiran, Indija ne bi imala čeličane, a moja zemlja, Mađarska, bi i dalje bila feudalna žitnica.“
Ideju da svaka država treba da se industrijski razvija, javlja se u SSSR-u, do tada je ovo pravo bilo rezervisano samo za zapadne zemlje.
Kako zaključuje Tot: „Kineska revolucija, iako po mnogo čemu različita, ne bi pobedila da nije bilo sovjetske podrške. Posleratni ekonomski procvat, najveći u istoriji, pokretala je ova zemlja.“
