Lokalnim samoupravama jednostavnije da se bave visokom politikom nego da urede pitanje građanske participacije u odlučivanju, poručuje Marija Popović Kalezić;
Nimanbegu nije odgovorio smatra li da bi proglašenje premijera i ministarke javnih radova za persone non grata u Ulcinju, predstavljalo vid urušavanja poretka države
Lokalne samouprave često prisvajaju nadležnosti koje im ne pripadaju i kojima ne rješavaju “stvarne” probleme građana, već im to služi kao instrumenti političke promocije, kojim bi da ojačaju svoju poziciju kod građana.
Tako sagovornici “Vijesti” odgovaraju na pitanja zašto se na lokalnom nivou povlače ili razmatraju takvi potezi i da li se njima urušava pravni poredak države.
Najsvježiji primjer je najava prvog čovjeka Ulcinja Gencija Nimanbegua (Forca), da postoji mogućnost da tamošnji parlament proglasi nepoželjnima (persona non grata) premijera Milojka Spajića (Pokret Evropa sad) i ministarku javnih radova Majdu Adžović .
Spajić je potpisnik, a Adžović jedan od najglasnijih promotera sporazuma vlada Crne Gore i Ujedinjenih Arapskih Emirata (UAE), kojima je predviđena “najveća investicija u istoriji države”. Premijer je čelnicima Ulcinja i tamošnjih lokalnih partija predstavio namjeru arapskog milijardera Mohameda Alabara da, navodno, uloži 35 milijardi eura u izgradnju turističkog kompleksa u toj opštini i da zakupi cijelu ulcinjsku Veliku plažu na 99 godina.
“Možda ćemo predložiti Skupštini (opštine) inicijativu da se proglase za persone non grata. Možda i Spajića predložimo. Ne znam da li po zakonu to možemo. Ja stvarno više ne znam kako da se izborimo s tim ljudima…”, rekao je Nimanbegu krajem prošle sedmice gostujući na A plus televiziji.
Pravnica i izvršna direktorica Centra za građanske slobode (CEGAS) Marija Popović Kalezić , kazala je “Vijestima”, komentarišući Nimanbeguovu poruku, da je lokalnim samoupravama jednostavnije da se bave “visokom politikom”, nego da urede pitanje građanske participacije u odlučivanju.
“Lokalne samouprave se, u konkretnom slučaju, zloupotrebljavaju u političke, partijske svrhe, s naglašenom potrebom afirmacije etnocentrizma”, tvrdi ona.
Pravnica i direktorica Akcije za socijalnu pravdu (ASP) Ines Mrdović , ocijenila je da su takvi potezi uglavnom dio dnevne politike i pokušaj stvaranja privida od lokalnih zvaničnika da “drže konce u rukama” i kontrolišu procese, koji se dominantno tiču stanovništva u njihovim lokalnim zajednicama, čak i u onim situacijama kad razvoj događaja nije u njihovoj moći.
“Nekad je to i pokušaj ‘dodvoravanja’ lokalnom stanovništvu u odnosu na teme za koje lokalni funkcioneri procjenjuju da su profitabilne za uskopartijske interese”, navela je ona za “Vijesti”.
Mrdović je rekla da se na taj način lokalni zvaničnici očito nadaju da snaže svoje pozicije kod građana, iako su, s druge strane, veoma svjesni da inicijative koje predlažu često ne samo da nemaju pravnog uporišta, već su u najmanju ruku “udarac” za kratkoročnu upotrebu.
Iz Ministarstva javne uprave (MJU) “Vijestima” juče nisu odgovorili na pitanja kako tumače to što su pojedine lokalne samouprave donijele zaključke da neki ljudi nisu dobrodošli u njihove gradove, dok druge najavljuju da bi mogle slično da urade, da li za to imaju nadležnost, te da li tako urušavaju pravni poredak.
Ni Nimanbegu nije odgovorio na pitanja smatra li da SO Ulcinj ima (i ako ima – po kom propisu) nadležnosti da premijera i ministarku javnih radova proglasi nepoželjnima, kao i da li misli da bi takav eventualni potez ulcinjskog parlamenta predstavljao vid urušavanja poretka države.
Primjera kad su lokalne skupštine povlačile poteze koji nisu u njihovoj nadležnosti, nije falilo. Parlament prijestonice je tako krajem prošle godine donio zaključak da šef državnog zakonodavnog doma Andrija Mandić (Nova srpska demokratija – NSD) nije dobrodošao u Cetinje dok se tamošnjim građanima javno ne izvini zbog “izjava i stavova kojim vrijeđa njihovo dostojanstvo, ugled i čast”.
Skupština prijestonice zaključak u vezi sa Mandićem donijela je nakon inicijative Demokratske partije socijalista (DPS), koja je zahtijevala da čelnik državnog parlamenta bude proglašen nepoželjnom osobom. Međutim, ta inicijativa DPS-a nije uvrštena u dnevni red (jer je procijenjeno kako lokalni parlament nema nadležnost za takvo nešto) i odlučeno je da Mandić – nije dobrodošao.
Među upečatljivijim primjerima “samovolje” lokalnih samouprava je i slučaj neuspješnih pokušaja zetske skupštine da 2023, za teritoriju te opštine, poništi Vladinu odluku o priznavanju Kosova, iako za to nema nadležnost.
Donošenje odluke o tome ne bi imalo formalno-pravni značaj, jer o nečemu takvom može odlučivati isključivo Vlada, jer ona vodi unutrašnju i spoljnu politiku države. Toga su bili svjesni i čelnici najmlađe crnogorske opštine, ali su govorili da žele da pošalju poruku da “narod ne misli kao Vlada”.
Primjer vrijedan pomena je i odluka prvog čovjeka Pljevalja Darija Vraneša (NSD), da početkom februara 2024. organizuje u toj opštini svečanost povodom dana državnosti susjedne zemlje, Srbije. On je svečanost povodom Dana državnosti Srbije organizovao iako, prema ocjeni nekih pravnika, crnogorske opštine ne bi smjele da zakazuju proslave praznika drugih država, pa iako su to i praznici nekih nacionalnih zajednica, jer je to suprotno zakonima.
Vraneš je tada potez pravdao riječima da ne razumije zašto nekoga iritira akademija “povodom jednog svenarodnog ustanka naših predaka”, i da je kritikovanje te svečanosti nalik osuđivanju “akademije zbog Dana pobjede nad fašizmom”. Marija Popović Kalezić ocjenjuje da bi za lokalne samouprave, za početak, bilo važno, da uspiju da naprave funkcionalne mjesne zajednice, a da onda i pruže mogućnost odlučivanja građanima kroz zbor građana, inicijativu, građansku inicijativu i referendum (mjesni i opštinski). Ona je kazala da se krši pravo na građansko učešće i Evropska povelja o lokalnoj samoupravi, “gdje decentralizacija gubi smisao, umjesto da se konstantno afirmiše”.
“Jačanjem građanskog koncepta i konsolidacijom, jačaju i zagarantovana prava i bliži smo EU. Na osnovu čega zagovaramo tezu da građani nesto žele ili ne, ukoliko nijesu pitani kroz pravne institute koji odavno postoje u Zakonu o lokalnoj samoupravi?”, navela je ona.
Ines Mrdović je poručila da ne treba zanemariti ni da je najveći broj opština finansijski neodrživ i da im redovno funkcionisanje direktno zavisi od Egalizacionog fonda, dodajući da o zavisnosti kapitalnih investicija od centralne kase “ne treba ni trošiti riječi”.
“Pa sigurno da lokalni zvaničnici vode računa o tome i ne usuđuju se da se potpuno konfrontiraju s državnim vlastima”, konstatovala je ona.
Mrdović je navela da bi bilo značajnije da lokalni zvaničnici upućuju “pravno svrsishodnije inicijative” radi zaštite interesa građana.
“Na primjer, umjesto što se predlaže da premijer i ministarka budu proglašeni personama non grata u Ulcinju zbog kontroverznih ugovora s UAE, lokalno rukovodstvo bi moglo razmotriti mogućnost sprovođenja lokalnog referenduma, s jasno fokusiranim pitanjima za građane, pa bi većinski stav građana mogao biti kvalitetna ‘pravna brana’ za pitanje budućih investicija i zaštite lokalnih interesa, umjesto onoga čemu trenutno svjedočimo na javnoj sceni”, tvrdi sagovornica.
